Down sendromlu çocuklarda ortak dikkat becerilerine dair araştırma makalesi..
Amerika’da Urbana- Champain’de yer alan Illinois Üniversitesi Dil ve Konuşma
Bozuklukları Bölümü ve Mississippi Üniversitesi Dil ve Konuşma Bozuklukları Bölümünden
araştırmacılar 2018 yılında Gelişimsel Engeller Araştırmaları dergisinde yayınladıkları
çalışmada Down Sendromlu çocukların ortak dikkat becerileri konusunda yapılan 11 farklı
araştırmayı incelediler. Çalışmanın sonuçlarına yoğunlaşmadan önce gelin isterseniz konu ile
ilgili temel kavramlara bir göz atalım.
Ortak dikkat nedir?
6 ay civarında gelişmeye başlayan ve iki yaş civarında etkili bir biçimde kullanılan ortak
dikkat becerileri erken dönemde dil gelişimi ve sosyal gelişimi için büyük önem taşır. En basit
tanımıyla, ortak dikkat, dikkati sosyal etkileşimde bulunulan kişi ile ilgilenilen nesne veya
olay arasında koordine etmeye dayalı dinamik bir beceridir. Burada önemli olan etkileşimde
bulunan tarafların karşılıklı olarak dikkatlerini ortak bir nesne veya duruma odakladıklarının
bilincinde olarak etkileşimi sürdürmeleridir. Bunu sağlamak içinse bakışları, jestleri ve
seslendirmeleri kullanmak gerekir. Ortak dikkati başlatmak, etkileşimde bulunulan kişinin
dikkatini ilgilenilen nesneye veya duruma yönlendirmeyi içerir. Ortak dikkate yanıt vermek
ise, etkileşimde bulunduğumuz kişinin bir nesne veya duruma dikkatimizi yönlendirmek
amacıyla ortaya koyduğu davranışları takip etmeyi içerir. Örnek vermek gerekirse çocuk ve
yetişkin parkta zaman geçirirken, çocuğun ortamda bulunan köpeği işaret ederken yetişkine
bakması ve ardından tekrar kopeğe bakması ortak dikkati başlatır. Yetişkinin çocuğun
işaretini ve bakışlarını takip etmesi ve ardından çocuğa dönerek “Köpek, bir köpek mi
gördün? Sevdin mi köpeği?” demesi ise ortak dikkate verilen yanıtı oluşturur.
Ortak dikkat neden önemlidir?
Henüz sözel dilin (ifade edici dil) gelişmediği dönemde ortak dikkat becerileri çocuğun diğer
kişilerle iletişimde bulunmasına yardımcı olur ve kelime öğrenimini de destekler. Yukarıdaki
örnek üzerinden düşünecek olursak, çocuk işaret ettiği hayvan ile yetişkinin bu hayvanı
isimlendirmek için kullandığı “köpek” sözcüğünü birleştirerek yeni bir sözcük öğrenir.
Ayrıca, ortak dikkat becerileri çocuğun etkileşimde bulunduğu kişilerin duygu, istek ve
niyetlerini anlamasına yardımcı olur. Bu yönüyle, ilerleyen dönemde çocukların kendilerinin
ve diğer insanların duygu, düşünce ve istekler doğrultusunda amaca yönelik davranışlar
sergileyen varlıklar olduklarını değerlendirerek sosyal iletişimde bulunmalarını destekler.
2
Tüm bu önemli katkılarından dolayı, ortak dikkat becerileri erken müdahale programlarında
titizlikle desteklenir.
Down Sendromlu çocuklarda ortak dikkat becerileri
Araştırmacılar, yaşları 7.5 ay ile 50 ay arasında değişen down sendromlu çocuklar ve kontrol
grubunda yer alan normal gelişim gösteren, gelişimsel geriliği olan ve otizm tanısı olan
çocukların ortak dikkat becerilerini davranışsal gözlem ile ölçen 11 çalışmayı meta analiz
yöntemi ile incelediler. Sonuçta, down sendromlu çocukların ortak dikkat becerilerinin
gelişimsel geriliği olan ve otizmli çocuklara kıyasla daha iyi bir düzeyde olduğunu ifade
ettiler. Ek olarak, down sendromlu çocukların ortak dikkat becerilerinin normal gelişim
gösteren yaşıtlarıyla aynı seviyede geliştiğini belirttiler. Bu noktadan hareketle, erken
müdahale ve özel eğitim sürecinde down sendromlu çocukların zayıf değil, aksine güçlü yönü
olan ortak dikkat becerilerinin dil ve sosyal gelişimi desteklemede bir basamak vazifesi
görebileceğini vurguladılar. Özellikle down sendromlu çocukların yeni sözcük öğrenmelerini
ve diğer kişilerle sosyal iletişimde bulunmalarını desteklemede ortak dikkat becerilerinden
yararlanılabileceğini belirttiler. Araştırmalar, gelecekte yapılacak araştırmalarda down
sendromlu çocukların ortak dikkat becerileri incelenirken hem sözel hem de sözel olmayan
ortak dikkati başlatma ve ortak dikkate yanıt verme becerilerinin değerlendirilmesi
gerektiğini, bunun yanı sıra çocukların genetik tanılarındaki farklılıklar, genel bilişsel
düzeyleri ve erken yaşam deneyimleri gibi çeşitli değişkenlerin de hesaba katılması
gerektiğini vurguladılar.
Özetleyen:
Dr. Selen Gündüz
Dil ve Konuşma Bozuklukları Uzmanı
Kaynak
Hahn, L. J., Loveall, S. J., Savoy, M. T., Neumann, A. M., & Ikuta, T. (2018). Joint attention
in Down syndrome: A meta-analysis. Research in Developmental Disabilities, 78,
89–102.
Link: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0891422218300660
Bozuklukları Bölümü ve Mississippi Üniversitesi Dil ve Konuşma Bozuklukları Bölümünden
araştırmacılar 2018 yılında Gelişimsel Engeller Araştırmaları dergisinde yayınladıkları
çalışmada Down Sendromlu çocukların ortak dikkat becerileri konusunda yapılan 11 farklı
araştırmayı incelediler. Çalışmanın sonuçlarına yoğunlaşmadan önce gelin isterseniz konu ile
ilgili temel kavramlara bir göz atalım.
Ortak dikkat nedir?
6 ay civarında gelişmeye başlayan ve iki yaş civarında etkili bir biçimde kullanılan ortak
dikkat becerileri erken dönemde dil gelişimi ve sosyal gelişimi için büyük önem taşır. En basit
tanımıyla, ortak dikkat, dikkati sosyal etkileşimde bulunulan kişi ile ilgilenilen nesne veya
olay arasında koordine etmeye dayalı dinamik bir beceridir. Burada önemli olan etkileşimde
bulunan tarafların karşılıklı olarak dikkatlerini ortak bir nesne veya duruma odakladıklarının
bilincinde olarak etkileşimi sürdürmeleridir. Bunu sağlamak içinse bakışları, jestleri ve
seslendirmeleri kullanmak gerekir. Ortak dikkati başlatmak, etkileşimde bulunulan kişinin
dikkatini ilgilenilen nesneye veya duruma yönlendirmeyi içerir. Ortak dikkate yanıt vermek
ise, etkileşimde bulunduğumuz kişinin bir nesne veya duruma dikkatimizi yönlendirmek
amacıyla ortaya koyduğu davranışları takip etmeyi içerir. Örnek vermek gerekirse çocuk ve
yetişkin parkta zaman geçirirken, çocuğun ortamda bulunan köpeği işaret ederken yetişkine
bakması ve ardından tekrar kopeğe bakması ortak dikkati başlatır. Yetişkinin çocuğun
işaretini ve bakışlarını takip etmesi ve ardından çocuğa dönerek “Köpek, bir köpek mi
gördün? Sevdin mi köpeği?” demesi ise ortak dikkate verilen yanıtı oluşturur.
Ortak dikkat neden önemlidir?
Henüz sözel dilin (ifade edici dil) gelişmediği dönemde ortak dikkat becerileri çocuğun diğer
kişilerle iletişimde bulunmasına yardımcı olur ve kelime öğrenimini de destekler. Yukarıdaki
örnek üzerinden düşünecek olursak, çocuk işaret ettiği hayvan ile yetişkinin bu hayvanı
isimlendirmek için kullandığı “köpek” sözcüğünü birleştirerek yeni bir sözcük öğrenir.
Ayrıca, ortak dikkat becerileri çocuğun etkileşimde bulunduğu kişilerin duygu, istek ve
niyetlerini anlamasına yardımcı olur. Bu yönüyle, ilerleyen dönemde çocukların kendilerinin
ve diğer insanların duygu, düşünce ve istekler doğrultusunda amaca yönelik davranışlar
sergileyen varlıklar olduklarını değerlendirerek sosyal iletişimde bulunmalarını destekler.
2
Tüm bu önemli katkılarından dolayı, ortak dikkat becerileri erken müdahale programlarında
titizlikle desteklenir.
Down Sendromlu çocuklarda ortak dikkat becerileri
Araştırmacılar, yaşları 7.5 ay ile 50 ay arasında değişen down sendromlu çocuklar ve kontrol
grubunda yer alan normal gelişim gösteren, gelişimsel geriliği olan ve otizm tanısı olan
çocukların ortak dikkat becerilerini davranışsal gözlem ile ölçen 11 çalışmayı meta analiz
yöntemi ile incelediler. Sonuçta, down sendromlu çocukların ortak dikkat becerilerinin
gelişimsel geriliği olan ve otizmli çocuklara kıyasla daha iyi bir düzeyde olduğunu ifade
ettiler. Ek olarak, down sendromlu çocukların ortak dikkat becerilerinin normal gelişim
gösteren yaşıtlarıyla aynı seviyede geliştiğini belirttiler. Bu noktadan hareketle, erken
müdahale ve özel eğitim sürecinde down sendromlu çocukların zayıf değil, aksine güçlü yönü
olan ortak dikkat becerilerinin dil ve sosyal gelişimi desteklemede bir basamak vazifesi
görebileceğini vurguladılar. Özellikle down sendromlu çocukların yeni sözcük öğrenmelerini
ve diğer kişilerle sosyal iletişimde bulunmalarını desteklemede ortak dikkat becerilerinden
yararlanılabileceğini belirttiler. Araştırmalar, gelecekte yapılacak araştırmalarda down
sendromlu çocukların ortak dikkat becerileri incelenirken hem sözel hem de sözel olmayan
ortak dikkati başlatma ve ortak dikkate yanıt verme becerilerinin değerlendirilmesi
gerektiğini, bunun yanı sıra çocukların genetik tanılarındaki farklılıklar, genel bilişsel
düzeyleri ve erken yaşam deneyimleri gibi çeşitli değişkenlerin de hesaba katılması
gerektiğini vurguladılar.
Özetleyen:
Dr. Selen Gündüz
Dil ve Konuşma Bozuklukları Uzmanı
Kaynak
Hahn, L. J., Loveall, S. J., Savoy, M. T., Neumann, A. M., & Ikuta, T. (2018). Joint attention
in Down syndrome: A meta-analysis. Research in Developmental Disabilities, 78,
89–102.
Link: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0891422218300660
Yorumlar
Yorum Gönder